Afr Ayarı

AFR Ayarı Nedir ve Neden Önemli?
AFR ayarı, Aracın benzindeki Hava-Yakıt karışım oranlarının (Wideband AFR sensörü yardımı ile) seyir halinde, farklı koşullarda kullanılarak, aracın LPG sistemine birebir ayarlanmasıdır. AFR ayarı yapılmış araçlar Benzin Performansı ve Sağlığı ile kullanılır.

Afr Ayari sensor ile yapilmalidir. Peki neden sensörle AFR yapmamız gerekiyor sorusu için öncelikle terimlerin ne anlama geldiğini açiklik getirelim.

Lambda, AFR nedir?
AFR ( Air-Fuel-Ratio) Türkçe: Hava-Yakıt Oranı’dır. Bu silindire yanma için bir birim yakıta karşılık kaç birim hava girdiğini gösterir. Örneğin, 14.7 AFR demek, 1 birim yakıta 14.7 birim hava ile yanmanın gerçekleştiği anlamına gelir. Bu değer yükseldikçe yani karışımda hava oranı arttıkça karışım için “fakir”, hava oranı azaldıkça “zengin” tabiri kullanilir.

Lambda ( λ ) ise bu oranın okuma değeridir. Araçlarımızda bulunan oksijen sensörleri lambda hesabına göre çalışmaktadır. Bilimsel olarak benzin yakıtının en verimli ve çevreci şekilde yakıldığı değer 14.7 olarak belirlenmiştir. Bu değer stoich değer olarak seçilmiştir. Yani atık gazdaki oksijen miktarı ile lambda 1.00 değerini verdiğinde = 14.7 AFR karışımla benzin yanması gerçekleşmiş olmaktadır.
Araçlarımızda bulunan narrowband (dar bant) oksijen sensörleri de bu değere sabitlenmiştir. Yanma gerçekleştikten sonra atık gazı bu sensörler okur ve araç beynine “karışım zengin” “karışım fakir” şeklinde sinyal gönderir. Araç ta buna göre yakıtta düzeltme yapar.

Aracta ideal, zengin ve fakir karisim durumlarini inceleyelim;

14.7 AFR – İdeal sürüş ekonomisi – emisyon – güç dengesi,

Az miktarda zengin: yüksek motor gücü, tüketim ve yüksek emisyon,

Aşırı miktarda zengin: boğulan motor(güçte düşüklük), teklemeler, yüksek çevre kirliliği, siyah/kirlenmiş egsoz, yağ kirliliği,

Az miktarda fakir: daha ekonomik sürüş, daha düşük emisyon, daha düşük güç,

Aşırı miktarda fakir : aşırı düşük performans/güç, asılmalarda aracın gaz yememesi gibi teklemeler, subap/piston erimesi, buji vuruntusu, gibi sorunlar ortaya cikar.

Araçlarımız closed loop, yani normal kullanim gibi sabit hızlarda veya yüklenmeden kullanımlarda, Stoichometric yani 14,7 AFR hava yakıt oranında çalışmak üzere ayarlanmıştır. Hızlanma gereksinimi, tam gaz, dip gaz durumunda ise ECU open-loop durumuna geçer. Hava yakıt karışımını az miktarda zenginleştirirler. Burada oksijen sensörleri vasıtası ile okuma ve düzeltme yoktur. Zaten araçlardaki oksijen sensörleri narrowband ( dar bant ) sensörler olduğundan bu kısımlarda tam değer okuma yapamazlar.

LPG yakıtı, benzinde 14.7 karışımda istenen ve alınan stoichometric özellikleri ( istenen emisyon, sıcaklık, güç miktarları ) 15.5 oranında vermektedir. Yani sensörler LPG yakıtı ile kullanımda lambda 1.00 değerini verdiğinde karşımımız 15.5 olacaktır. LPG için lambda 1.00 = 15.5 AFR’ye denk gelmektedir.

EGT nedir?
EGT (Exhaust Gas Temperature) Eksoz gaz sıcaklığıdır. Yanma odasında yakıt yandıktan sonra karışıma göre egsoz duman sıcaklığı değişim gösterir. Bu değer bizim için neden önemlidir? Çünkü Egsoz gaz sıcaklığı fakir karışımda çok yükselmektedir, ve egsoz gazı ile muhattap olan parçaların ciddi anlamda yoğun ısıya maruz kalmasına sebep olacaktır. Bu da bu gazı tahliye eden egsoz subaplarının erimesine yol açmaktadır. Zaten dikkat edilirse subapları eriyen araçların genelde hep egsoz subaplarının eridiği görülecektir.

LPG’li araçlarda subap erimesinin sebebi tamamen ayarsız çalışmadan dolayı fakir karışımdır. Yüksek yüklenmelerde fakir gerçekleşen yanma egsoz subaplarının erimesine sebep olmaktadır.

Katalitik Konvertör nedir?
Katalitik konvertör ya da katalitik dönüştürücü, motorların egzozlarındaki (dışarı verdikleri gaz) çevreye zararlı maddeleri daha az zararlı maddelere dönüştüren aygıttır. Bu konvertör bir petek şeklinde egsoz çıkışında bulunur. İçindeki çeşitli elementler (platin, palladyum ya da rodyum) ile Karbonmonoksiti daha az zararlı ve çevrede dönüştürülebilir olan Karbondioksit gazına, son derece zehirli Azot oksit gazlarını ise Azot ve Oksijen’e ayırarak doğaya zarar vermememizi sağlar.

Yeni nesil araçlarda bu konvertörün çıkışında da oksijen sensörü bulunmakta ve atık gazların durumunu ölçmektedir. Kat Konvertör işlemini yapamayacak hale geldiyse, aracınız arıza lambası yakacaktır. Katalitik Konvertör uzun ömürlü bir parçadır.

Bir motor sağlıklı çalıştığı sürece çok uzun zaman sorun çıkarmaz. Bir sorun varsa bunun 2 sebebi vardır.

– İlki, aracın sürekli kısa mesafe kullanılması , kötü yakıt, yağ yakmasından dolayı çiğ yakıt veya yağ birikintilerinin bu etkin maddeleri pasifize etmesi, konvertörün hal değiştirmesidir.

– İkincisi ise ayarsız yanmadan dolayı oluşan yüksek EGT sıcaklığının katalitik konvertördeki bu etkin maddeleri eritmesi, kat konvertörün içinin erimesi, çatlaması veya kırılmasıdır.

Ayarsız LPG’li araçlarda genelde 2. Durumu görürüz. Yine open-loopta değineceğimiz fakir karışımdan kaynaklanan yüksek EGT, subapları eritirken katalizörün içerisindeki bu elementleri de eritir.

Closed Loop nedir?
Closed-loop sürüş, araçlarımızda kullanım sırasında tam gaz yüklenmediğimiz zaman oluşan durumdur. Aracımızın egsoz çıkışında bulunan oksijen sensörleri hava yakıt karışım oranını sürekli araç beynine (ECU) ya bildirir ve karışım sürekli LAMBDA = 1.00 oranında sabit tutulur. Bu oran benzinde 14.7 , LPG’de 15.5’e tekabül etmektedir.

Closed loop sırasında psükürtülen yakıt fazla veya az ise araç beyni bunu oksijen sensöründen görerek enjeksiyon süresini arttırıp/kısaltarak düzeltir. Buna göre de LTFT (Uzun dönem yakıt düzelme verisi) ve STFT (Kısa dönem yakıt düzeltme verisi) kaydeder. LPG montaj ayarı closed loopta bozuksa araç bu kısımı yakıt düzeltme yaparak üstesinden gelebilir. Ancak LPG’de ayarı aşırı bozuk durumda olan araçlarda bu düzeltme %25’lere kadar varır ve geçer. Bu noktadan sonra araç düzeltme yapmaya çalışmasına rağmen başarısız olduğu için arıza ikaz lambası yakarak sürücüsünü uyarır. Yani aslında LPG’li araçta arıza lambası yanması kolay bir iş değil, bu aşırı derecede kötü bir ayarın sözkonusu olduğunu gösteriyor.

Open loop nedir?
Open-loop sürüş, araçlarımızda hızlanma veya tam güç gereksinimi olduğunuda motorumuzda oluşan durumdur. Motorumuz bu gibi anlarda oksijen sensörü ile yakıt düzeltme yapmaz ve karışımı zenginleştirir.

Wideband (genişbant / genişbant okuma yapabilen) Oksijen sensörü ile yaptığımız ölçümlere göre örneğin;

Atmosferik motorlu araçlar tam gazda ölçümlere göre 12.5 – 13.0AFR ile yanma gerçekleştirmektedir.Turbo şarjlı araçlar ise daha aşağıya inebilirler.

LPG montajında asil.onemli olan kısım buradadır. Bu kısım (tam gaz kısmı) ne yol ayarı ile ne de araç beyninin yakıt düzeltme verileri ile ölçülemediği için ayar haritası kısmında tam bir muamma olarak kalmaktadır. Yapılması gereken genişbant sensör vasıtası ile aracın tam gaz/open-loop konumunda benzinli kullanımda kaç AFR/Lambda değeri verdiğini görmek, sonrasında aracı lpg’ye alarak lpg’de tam gaz/open-loop konumunda aracı muadil AFR/ aynı Lambda değerine ayarlamaktır.

LPG ayarı bu şekilde yapıldığı zaman ise LPG’de de motor benzinde yaşanan sağlıklı yanmayı gerçekleştirecek, performans düşüklüğü, subap erimesi, katalitik konvertör erimesi gibi durumlar yaşanmayacaktır.

Kisacasi, araca gore secilmis lpg kiti,dogru bir lpg montaji ile gercek yol sartlarinda obd ve Afr cihazi baglanarak yapilan iyi bir ayar sonrasinda; sorunsuz ve guvenli bir Lpg ‘li arac kullanımı sağlanabilir.

LTFT ve STFT (Yakıt Kesme) Nedir?

LPG AFR Ayarı öğrenilmeye başlandığından bu yana LTFT ve STFT terimlerini çok duymaya başladık. Peki nedir bu LTFT ve STFT değerleri?

LTFT: Long Term Fuel Trim (Uzun dönem yakıt kesme)

STFT: Short Term Fuel Trim (Kısa dönem yakıt kesme)

Yeni nesil araçlar ECU dediğimiz bir beyin vasıtasıyla yönetiliyorlar motora giden hava ve yakıt ölçülüyor belirli bir ateşleme avansı veriliyor ve bujiler vasıtasıyla ateşleniyor. Bu yanma sonucunda çıkan egzoz gazı oksijen sensörü (lamda sensörü) vasıtasıyla ölçülüyor. Bu ölçüm sonucu araç ECU’suna gönderiliyor ve aracın zengin karışımda mı, fakir karışımda mı yoksa ideal karışımda mı olduğu tespit ediliyor. Bu değerlendirmeye göre karşımıza STFT değeri çıkıyor. STFT değeri anlık yakıt düzeltmeleri yaparak ideal karışım oranını yakalamaya çalışıyor. STFT değerinin uzun süreli birleşimi ise LTFT dediğimiz değeri oluşturuyor. Yani araç Oksijen sensöründen aldığı verilere göre LTFT+STFT değeri kadar aracın yakıtını değiştiriyor.

İdeal Karışım Oranı Ne Olmalı:
Motor içerisindeki yanmanın gerçekleşmesi için hava ve yakıt gerekmektedir. Yani benzin + hava veya LPG + hava karışımı olması gerekiyor. Tabi ki bu karışımında bir standardının olması gerekli.

İdeal karışım
Hava ile yakıtın ideal oranı bir benzin motorunda, 14,7 kg havaya 1 kg yakıt düşmesidir. Buna “belirli karışım” adı da verilir. Bu durumda yanma sırasında verilen hava miktarı tam olarak teorik hava ihtiyacına denktir.

Bu ideal karışım durumu Yunan alfabesindeki lambda (λ) harfi ile de adlandırılır. Sadece bu karışım mevcutsa tam yanma sağlanır ve katalizatör zararlı egzoz gazlarını neredeyse tamamen çevreye uyumlu gazlara dönüştürebilir. Lambda değeri 1’e karşılık gelir.

Yani benzinli motorda hedefimiz Lambda =1 değeri olması, yani hava-yakıt oranının 14.7/1=14.7 olmasıdır. Bu değerler dışına çıkıldığında STFT ve LTFT devreye girerek hedef değerlere ulaşılmasını sağlıyor.
LPG de ise bu oranımız %5 daha fakir yani 15.5 olacak ancak lamda değerimiz yine 1 olmak zorundadır.

STFT ve LTFT nasıl çalışıyor?
Oksijen sensörü ECU’ya eğer zengin karışım sinyali gönderirse, ECU yakıtı biraz kısmam lazım diyor ve biraz kısıyor. İşte bu noktada STFT (kısa dönem yakıt kesme) dediğimiz değer ortaya çıkıyor. STFT değerinde örneğin -%8 değeri çıktı aracın yakıtını standarda göre %8 kısıyor. Daha sonra bu döngü takip ediliyor ve sonucunda LTFT (Uzun dönem yakıt kesme) değeri oluşuyor. STFT çok hızlı değişkenlik gösteren bir değerdir, STFT sonucunda daha kalıcı olan LTFT değeri ortaya çıkar. Fakir karışımda da tam tersi olur. Oksijen sensörü ECU’ya az yakıt gönderdin diyor ve ECU hemen durumu anlayarak biraz daha fazla yakıt verir ve bu durumda STFT değeri pozitif ederler almaya başlar. Sürekli fakir karışım değeri gittikçe LTFT değerinde pozitif değerler alır ve ideal karışım yakalanana kadar bu devam eder.

Kısaca;
LTFT değerini pozitif (+) değerlerde ise aracınız LPG de fakir karışımda kalıyor, yani LPG olması gerekenden daha az bu sebeple benzin ECU su püskürtülmesi gereken miktarı biraz daha arttırıyor. Bu durumun en büyük tehlikesi fakir karışımdan dolayı yanma odası sıcaklığının artması ve supapların sıcaklıktan dolayı uzaması ve zamanla yanmasıdır. LPG’li araçların supapların yanmasındaki tek sebep fakir karışımdır.

LTFT değeri negatif (-) ise aracınız LPG de zengin karışımda çalışıyor demektir. Bu durumda da zamanla aracınızda katalizör dolmasına sebep olacak ve problem ortaya çıkacaktır.
STFT değerini nasıl kullanacağız; STFT değerini +%5 ve LTFT değeriniz +%8 STFT anlık bir değer olduğu için hesabımızı şöyle yapıyoruz. LTFT + STFT = O andaki yakıt düzeltmesi. Bu durumda 5+8 yani toplamda %13’lük bir fazla yakıt ihtiyacı var demek oluyor. Yani araç %13 fakirde kalıyor ve ECU bunu düzeltmek için yakıtı arttırmaya çalışıyor. STFT değeri hızlı bir değişken olduğundan anlık düzeltmeler için her iki değeri toplayıp düzeltmemizi yapmamız gerekir.

LTFT ve STFT değerlerinin toplamı -+%5 aralığında olması bizim için normal kabul edilebilir bir değerdir. Bu ayar sadece closed loop (kapalı döngü) durumunda yapabileceğimiz ayardır. Open loop (açık döngü) durumunda sadece AFR Cihazı ile ayar yapılabilmektedir.

 

Test

Form Gönderimi

Tamam

0 312 394 06 96 0542 394 06 96